Pożywienie jako źródło składników warunkujących właściwe funkcjonowanie

ustroju

Składniki mineralne, zawarte w tkankach i płynach ustrojowych, stanowią nie  tylko ich budulec, lecz również biorą udział w regulowaniu istotnych procesów życiowych, jak przemiana materii, trawienie, przekazywanie bodźców.

Znaczenie ich jest zatem różnorodne i bez nich organizm nie mógłby funkcjonować, toteż dostarczanie składników mineralnych w codziennym pożywieniu jest konieczne.Związki sodu (na), potasu (k) i chloru (cl) odgrywają istotną rolę w regulowaniu gospodarki wodnej.

Należy zwracać szczególną uwagę na dostarczanie organizmowi sodu, który pochodzi głównie z soli kuchennej (nacl). zwłaszcza w czasie upałów lub przy wykonywaniu ciężkiej pracy fizycznej, gdy człowiek wydala razem z potem duże ilości wody oraz składników mineralnych, należy więcej solić potrawy. Dla organizmu jednak szkodliwy jest zarówno niedobór, jak i nadmiar soli. W roślinnych produktach spożywczych jest stosunkowo mniej sodu, natomiast potas występuje w wystarczających ilościach.

Rola związków chloru – poza ich współdziałaniem w gospodarce wodnej ustroju – polega również na udziale w procesach trawienia pokarmów, głównie białkowych. Ponadto sód i potas należą do składników zasadotwórczych. aby skomplikowane procesy biochemiczne, składające się na tzw. przemianę materii, mogły przebiegać prawidłowo, konieczne jest utrzymanie w organizmie równowagi kwasowo-zasadowej.

W większości produktów spożywczych, zwłaszcza zwierzęcych (z wyjątkiem mleka i jego przetworów) stwierdza się przewagę składników kwasotwórczych. Spośród pokarmów roślinnych – kwasotwórcze są produkty zbożowe. Równowagę kwasowo-zasadową można osiągnąć przez odpowiedni dobór jakościowy i ilościowy produktów odkwaszających, czyli zasadotwórczych. pierwiastków zasadotwórczych, jak potas i wapń, najwięcej jest w owocach, warzywach i mleku.

Zawartość składników mineralnych w naszym pożywieniu zmniejsza się wskutek poddawania produktów spożywczych takim

zabiegom, jak wysoki przemiał mąki, rafinowanie cukru i olejów roślinnych. Dlatego należy jak najracjonalniej wyzyskiwać te produkty, które są dobrym źródłem składników mineralnych, a więc przede wszystkim warzywa i owoce (najlepiej nie gotowane, dla uniknięcia strat tych składników przez wypłukiwanie) oraz przetwory zbożowe z pełnego ziarna. witaminy spełniają – obok składników mineralnych – funkcję regulatorów licznych procesów życiowych ustroju. w codziennych racjach pokarmowych muszą one • być dostarczane w odpowiedniej ilości. każda witamina odgrywa w ustroju odmienną rolę. wszystkie znane witaminy dzielą się na rozpuszczalne w wodzie i rozpuszczalne w tłuszczach.

Podział taki ma duże znaczenie praktyczne, gdyż ułatwia orientację, w jakich produktach mogą występować różne witaminy. do grupy rozpuszczalnych w wodzie należą witaminy grupy b oraz witamina c, do rozpuszczalnych w tłuszczach – witaminy a, d, e i k. witamina c musi być dostarczana w pożywieniu systematycznie, gdyż organizm ludzki nie ma zdolności do jej wytwarzania ani magazynowania. ma ona duże znaczenie dla utrzymania prawidłowego stanu zdrowia.

Niedobór witaminy c prowadzi do osłabienia, uczucia zmęczenia, zmian chorobowych w jamie ustnej, zmniejszenia odporności na zakażenia. witamina c występuje prawie wyłącznie w produktach pochodzenia roślinnego (owoce, warzywa). jest ona nietrwała i łatwo ulega częściowemu lub całkowitemu zniszczeniu pod wpływem wysokiej temperatury. ponadto łatwo rozpuszcza się w wodzie, np. podczas płukania obranych produktów. ze względu na nietrwałość witaminy c, jak również fakt, że jedynym jej źródłem są produkty występujące na rynku sezonowo (warzywa i owoce), zaspokojenie zapotrzebowania na tę witaminę, zwłaszcza w okresie zimy i wiosny, nie jest sprawą prostą.

Witaminy grupy b (jest ich ponad 10) spełniają w ustroju wiele różnych funkcji. witamina b1 jest niezbędna do normalnego przebiegu procesów przemiany węglowodanowej oraz wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. wczesne objawy jej niedoboru w organizmie – to występowanie (podobnie jak przy braku witaminy ,c) zmęczenia, osłabienia, braku apetytu, bólu kończyn, a nawet porażenia nerwów. Witamina ta występuje dość powszechnie, zarówno w produktach zwierzęcych (mięso, podroby, ryby, jaja), jak i roślinnych (pieczywo i kasze gruboziarniste, warzywa, strączkowe suche i in.).

Witamina b1 jest łatwo rozpuszczalna w wodzie oraz wrażliwa na działanie wysokiej temperatury. Witamina b2 jest niezbędna dla prawidłowego wzrostu dzieci i młodzieży, a także prawidłowego funkcjonowania narządu wzroku. podobnie jak przy niedoborze innych witamin, przy braku witaminy b2 obserwuje się ogólne osłabienie organizmu i zmniejszenie odporności na zakażenia.

Jednym z charakterystycznych objawów niedoboru witaminy b2 są uporczywe "zajady" w kącikach ust. do głównych źródeł tej witaminy należy mleko i jego przetwory oraz podroby i drożdże. witamina a jest niezbędna dla wzrostu i rozwoju dzieci i młodzieży. Niedobór jej powoduje zahamowanie wzrostu, zmiany skórne, niezdolność do widzenia o zmierzchu oraz zmniejszoną odporność na zakażenia. Bogatymi źródłami witaminy a są: wątroba, żółtko jaja, tłuszcz mleka (masło i śmietana) i przede wszystkim tran (który jest również bardzo dobrym źródłem witaminy d). w niektórych produktach roślinnych (warzywa i owoce o barwie żółtopomarańczowej lub zielonej) występuje barwnik, zwany karotenem. Ulega on w ustroju przemianie na witaminę a, wykazując następnie działanie charakterystyczne dla tej witaminy, lecz w słabszym stopniu. witamina a jest szczególnie wrażliwa na działanie światła słonecznego.

Należy ona, podobnie jak karoten, do rozpuszczalnych w tłuszczach i dlatego w ich obecności jest łatwiej wchłaniana przez organizm.Trzeba jednak zwracać uwagę na świeżość dodawanego do potraw tłuszczu, gdyż zjełczały może powodować zniszczenie witaminy a i karotenu (ok. 25 procent strat).

Witamina d bierze udział w przemianie wapnia w ustroju, jest więc szczególnie potrzebna dla prawidłowego rozwoju kośćca u dzieci (tzw. witamina przeciwkrzywicza). zabezpiecza także przed kruchością kości u osób starszych. ponieważ w produktach spożywczych występuje ona w niewielkich ilościach (dobrym źródłem tej witaminy jest tran), dość często jeszcze obserwuje się przypadki krzywicy u dzieci, wskutek jej niedoboru.

Należy więc podawać dzieciom tran lub preparaty farmaceutyczne witaminy d. ponadto może ona powstawać w organizmie pod wpływem promieni słonecznych. woda wchodzi w skład wszystkich produktów spożywczych i napojów. Jest ona bardzo ważnym składnikiem (stanowi ok. 70procent wagi ciała człowieka) wszystkich tkanek i płynów ustrojowych, tworząc środowisko, w którym odbywają się procesy przemiany materii.

W wodzie rozpuszczają się składniki pokarmowe, co umożliwia dalsze ich trawienie i wchłanianie. będąc składnikiem krwi, woda rozprowadza substancje odżywcze i odprowadza z organizmu (głównie z moczem) odpadkowe produkty powstałe w wyniku przemiany materii. jest więc niezbędna do utrzymania życia, co potwierdza m. in. powszechnie znany fakt, że człowiekowi łatwiej znieść przez kilka dni brak jedzenia niż brak wody.

Dzienna ilość wody przyjmowanej przez dorosłego człowieka z płynami i pokarmami wynosi ok. 1, i 5 dziesiątych l i jest w przybliżeniu równa ilości płynu wydalanego z ustroju.